هوش مصنوعی دارای احساس: مناظره ای که دوباره جان گرفته است

در ژوئن 2022، اریک برینیولفسون، مدیر آزمایشگاه اقتصاد دیجیتال استنفورد، در بیانیه‌ای به وبسایت CNBC گفت که یک هوش مصنوعی (AI) دارای  احساس واقعی (هوشیار)، ممکن است تا 50 سال دیگر به واقعیت بپیوندد.

این بحث مدتی پیش توسط یک مهندس گوگل آغاز شد که وی مدعی شد چت ربات هوش مصنوعی LaMDA به احساسات دست یافته است. احتمالی که برینیولفسون به سرعت آن را رد کرد. برینیولفسون گفت: «زمانی در 50 سال آینده [احتمال آن بیشتر است]… هوش مصنوعی مدتی طولانی قبل از اینکه به هوشیاری واقعی برسد تظاهر خواهد کرد که دارای احساسات است».

به گفته این محقق ارشد مؤسسه هوش مصنوعی انسان محور استنفورد، چیزهای زیادی باید اتفاق بیفتد تا هوش مصنوعی هوشیار شود. با این حال، جای تعجب نیست که بسیاری از مردم فریب بخورند و تصور کنند که ماشین‌ها زودتر از موعد به این مرحله رسیده‌اند.

برینیولفسون توضیح داد: «انسان‌ها در برابر انسان‌سازی چیزها بسیار مستعد هستند. “اگر چهره خندان را روی یک سنگ نقاشی کنید، بسیاری از مردم این احساس را در قلب خود خواهند داشت که آن سنگ به نوعی خوشحال است.”

با وجود این، بحث در مورد آینده AI پیچیده تر از همیشه است، زیرا بسیاری از رهبران جهان در دو طرف حصار این موضوع قرار دارند. اما قبل از اینکه بتوانیم در مورد امکان هوش مصنوعی دارای حس قضاوت کنیم، ضروری است که بدانیم هوش مصنوعی چیست و بفهمیم که دارای حس بودن (Sentient) به چه معناست.

تعریفی از هوش مصنوعی

هوش مصنوعی که شاخه‌ از علوم کامپیوتر در نظر گرفته می‌شود، نوعی فناوری است که راه را برای ماشین‌های هوشمندی هموار می‌کند که می‌توانند تصمیم‌گیری و اقدامات انسان را تقلید کنند.

به گفته دانشگاه واشنگتن، جان مک کارتی در کنفرانس کالج دارتموث در سال 1956 اصطلاح هوش مصنوعی را ابداع کرد، با این حال، ایده های پشت آن برای مدت بسیار طولانی وجود داشته است.در شکل‌های ابتدایی آن، ایده حیات بخشیدن به اجسام بی‌جان موضوع اسطوره‌ها و ابداعات بسیاری از تمدن‌های ابتدایی مهم جهان بوده است.

در زمان های اخیر، و کاربردهای این تکنولوژی به طور تصاعدی تکامل یافته است. همانطور که فناوری هر سال قدرتمندتر می شود، مدیریت دانش، زمان پردازش و اندازه تراشه ها نیز قدرتمندتر می شود. به همین دلیل،  کاربرد های هوش مصنوعی از محدود شدن به صفحه نمایش های ما به مواردی مانند ماشین های ما، دستگاه های خانه هوشمند و غیره رسیده است.

این روزها، بسیاری از مواردی که بحث در مورد آینده هوش مصنوعی را قانع کننده می کند، تمرکز آن بر این است که کسب آگاهی و نظر نسبت به جهان فراتر از آن چیزی که برای آن برنامه ریزی شده است، برای این فناوری به چه معناست؟ در واقع، بیشتر امیدها و ترس‌های پیرامون این موضوع بر یک سوال اصلی تکیه دارند: وقتی هوش مصنوعی حس پیدا کند چه اتفاقی می‌افتد؟

آیا هوش مصنوعی امکان توسعه احساس دارد؟

قبل از اینکه بتوانیم به امکان توسعه احساسات توسط هوش مصنوعی بپردازیم، مهم است که درک کنیم که احساسات چگونه تعریف می شود.

کلمه Sentience به معنی توانایی احساس کردن است که به ترکیبی از آگاهی و شناخت (cognition) نیاز دارد (منبع Science Direct). غالباً، احساسات به این مربوط بوده است که چگونه موجودات زنده غیر انسانی دیگر مانند حیوانات زندگی درونی غنی خود را تجربه می کنند، از جمله احساسات پیچیده مانند درد، لذت و عقل.

مهندس گوگل، بلیک لموین، وقتی زنگ خطری را در مورد هوش مصنوعی به صدا درآورد که معتقد بود شروع به توسعه  احساسات کرده است، بحث های مربوط به این موضوع را تجدید کرد.

ربات LaMDA  که از طریق پروژه مدل زبان گوگل برای برنامه‌های گفتگو (Language Model for Dialogue Applications ) ایجاد شده است، یک ربات چت  است که بر روی تریلیون‌ها کلمه آموزش دیده و برای بازسازی الگوها در زبان انسان طراحی شده است.

در یک نمایه از واشنگتن پست با لموین، متن گفتگوی مصاحبه کننده با LaMDA نشان دهنده ترس این مدل زبان از خاموش شدن، نحوه درک احساسات، و تجربه آن از زمان است، و جرقه های جدیدی در گفتگوی اینکه آیا ممکن است ماشین ها واقعاً دارای احساسات شوند ایجاد کرده است.

با این حال، همانطور که برینیولفسون اشاره کرد، به احتمال زیاد نسخه‌های فعلی صرفاً احساسات را تقلید می‌کنند، نه اینکه لزوماً خودشان آن را تجربه کنند.

اگر واقعاً نیم قرن دیگر طول می‌کشد تا هوش مصنوعی به همان شکلی که مردم احساس می‌کنند احساس کند، قطعاً زمان خوبی است که بپرسیم “انسان بودن به چه معناست؟”

شکل گیری آینده بشریت با هوش مصنوعی

به گفته AI Multiple، اکثر کارشناسان موافق هستند که تکینگی (Singularity) یا نوعی از هوش مصنوعی که به سطح هوشیاری انسان در یک ماشین می‌رسد، در نهایت در نقطه‌ای در آینده رخ خواهد داد، اگرچه کارشناسان معتقدند که احتمالاً به این زودی‌ها اتفاق نخواهد افتاد.

اما، این روزها، بزرگ‌ترین ذهن‌های بشریت وقتی صحبت از تأثیری که تگینگی بر بشریت و جهان ما خواهد داشت، در طرف مقابل قرار دارند. و دلیلشان نیز موجه است.

در سال 2018،وبسایت نیویورک تایمز دیدگاه‌های متناقض میلیاردرهای فناوری، ایلان ماسک و مارک زاکربرگ را گزارش کرد. به گفته ماسک، ایجاد ماشین‌هایی باهوش‌تر از انسان‌ها خطرناک است، زیرا آنها می‌توانند به طور بالقوه بر علیه ما اقدام کنند. در واقع، بنیانگذار تسلا و اسپیس ایکس به همتایان خود نسبت به ایجاد فناوری که قادر به کنترل آن نیستند، هشدار داد.

از سوی دیگر، زاکربرگ موسس متا معتقد است که واقعیت این موضوع احتمالا چندان نگران کننده نیست.

در حالی که هیچ راه واقعی برای تعیین تأثیر هوش مصنوعی دارای احساس بر انسان وجود ندارد، غیرممکن نیست که بتواند مرحله بعدی تکامل انسان را به پیش ببرد.

اسکات سولومون، زیست‌شناس تکاملی در مقاله‌ای در Discover ادعا می‌کند که “انتخاب طبیعی” همیشه در مورد بقا نیست و می‌تواند در تولید مثل منعکس شود. از طریق ترکیبی از فناوری بهبود یافته و تغییرات در فرهنگ، ابداع هوش مصنوعی دارای احساس حتی می‌تواند نحوه نگاه انسان‌ها به شرکای جذاب و زمان بچه‌دار شدن را تغییر دهد.

آموزگاری با خوبی و بدی های خود

در قلب این موضوع، ایده احساسات در ماشین‌ها بحثی را در مورد چگونگی تعریف انسانیت و معنای آن برای خود مختاری بالقوه هوش مصنوعی باز می‌کند.

متأسفانه، این چیزی نیست که برای همه، به ویژه در جهان تفرقه انگیزی که امروز در آن زندگی می کنیم، پاسخی سرراست داشته باشد. با وجود شباهت‌های فراوان، بشریت در حال حاضر در مواردی مانند جنسیت، رنگ پوست و نژاد مقسوم شده است و دلیلی وجود ندارد که فرض کنیم در نحوه برخورد با ماشین‌های هوشمند بیشتر متحد باشیم.

فراتر از آن، مطالعه‌ای در سال 2022 نشان داد که چگونه روبات‌هایی که از هوش مصنوعی مبتنی بر اینترنت استفاده می‌کنند،از قبل از خود تمایلات نژادپرستانه و جنسیتی نشان داده اند.

با دانستن این موضوع، اگر هوش مصنوعی با سرعت بی‌سابقه‌ای از انسان‌ها بیاموزد، می‌تواند تمام بخش‌های تاریک‌تر بشریت را نیز بیاموزد و تصمیم بگیرد که می‌تواند با ما همانطور رفتار کند که ما با یکدیگر رفتار می‌کنیم.

با توجه به آن، جای تعجب نیست که بحث در مورد هوش مصنوعی، آینده آن، و معنای این فناوری برای انسان ها حتی پیچیده تر شده است. به هر حال، بشریت هنوز در مورد معنای واقعی انسان بودن و نحوه رفتار با یکدیگر به توافق نرسیده است.