آتشفشانها یکی از مخربترین نمایش های طبیعت هستند، اما در موارد معدودی، این منظره هراس برانگیز جزیرهای جدید را به دنیا میآورد که ممکن است در طول زمان زنده بماند یا از بین برود.
یکی از مناطقی که به ویژه به خاطر چنین پدیدههای طبیعی شگفتانگیزی شناخته میشود، نوار نازک بستر دریا است که نیوزیلند را به تونگا متصل میکند. این نوار محل قرارگیری مجموعهای از آتشفشانهای زیر آب است که هر از گاهی حضور خود را اعلام میکنند.
در 10 سپتامبر 2022 حدودا 17 روز پیش، زمانی که یکی از آتشفشان ها در منطقه هوم ریف (Home Reef) در جزایر مرکزی تونگا شروع به فوران کرد، چنین اتفاقی رخ داد. دانشمندان به سختی در حال توسعه راههایی برای پیشبینی فوران این آتشفشان ها هستند، اما هیچ نشانه مانند این واقعیت وجود ندارد که در کمتر از یک روز، جزیرهای جدید در نقطه ای که چند روز پیش فقط بوم مسطحی از آب دیده می شد، به وجود آمده باشد.
فوران آتشفشانی در چنین منطقه ای از زمین موضوع تعجب آوری نیست، زیرا در یکی از آشفته ترین مناطق زمین ساختی این سیاره رخ می دهد. از زمانی که آتشفشان فعال میشود، گاز و بخار به بیرون پرتاب می شود که میتواند تا سه کیلومتر از سطح دریا بالا برود.برای مقایسه باید اضافه کنیم که فوران ویرانگر کوه سنت هلن، تا ارتفاع 31 کیلومتری بلند شد.
بر اساس داده های ثبت شده توسط رصدخانه زمین ناسا ، پس از گذشت تنها چهار روز از شروع آخرین فعالیت آتشفشانی، جزیره ای جدید در منطقه هوم ریف به وسعت یک هکتار پدیدار شد. در یک بازه زمانی شش روزه، مساحت جزیره به بیش از شش هکتار افزایش یافت. با این حال، مشخص نیست که این جزیره چه مدت در آنجا خواهد ماند، قبل از اینکه اقیانوس دوباره آن را جذب کند.
رخدادی عادی اما همچنان خطرناک
دولت تونگا به گزارش خدمات زمین شناسی تونگا، در پی این فوران هشدار خطر صادر کرده است. به دریانوردان توصیه شده است که حداقل چهار کیلومتر از منطقه دور باشند، در حالی که به بخش هوانوردی هشدار زرد داده شده است.خوشبختانه، ساکنان مناطق مجاور Vava'u و Ha'apai در منطقه امن هستند.
اما در مورد این جزیره تازه متولد شده، باید بگوییم که مکانی مناسب برای دیدار و یا حتی گذر نیست، زیرا آب در منطقه آتشفشانی بسیار اسیدی با محتوای گوگرد بالا و ستون های داغ متشکل از بخار و خاکستر است. این اولین بار نیست که این منطقه شاهد فعالیت های آتشفشانی است که راه را برای یک جزیره کوتاه مدت هموار می کند.
در سالهای 1984 و 2006، منطقه هوم ریف شاهد فعالیتهای آتشفشانی دیگری بود و جزایری زودگذر با قلههایی به ارتفاع 70 متر را تولید کرد.
البته این رفتار پیدایش جزیره منحصر به فوم ریف نیست. فوران 12 روزه از آتشفشان لاتئیکی در نزدیکی این منطقه در سال 2020، جزیرهای را به وجود آورد که تنها حدود دو ماه زنده ماند، و سپس توسط اقیانوس شسته شد.
این بدان معنا نیست که جزایر آتشفشانی نمی توانند بیشتر زنده بمانند. در مجموع شش فوران، در سال های 1851، 1894، 1967-1968، 1979، 1995، و 2019، در آتشفشان Late'iki ثبت شده است که یکی از آنها در سال 1995 باعث ایجاد جزیره ای شد که به مدت 25 سال دوام آورد.
جزایری با عمر کوتاه و بلند
ماهیت زمین شناسی جزایر آتشفشانی کوتاه مدت بر اساس ترکیب شیمیایی گدازه ای که آن را تشکیل داده متفاوت است، اما روند اساسی کم و بیش یکسان است. به عنوان مثال، فوران آتشفشانی 2019 را در نظر بگیرید که در کشور تونگا اتفاق افتاد و از عمق 40 متری زیر سطح آب شروع شد. در نتیجه، تکههای پوک خاکستر، همانند سنگ های متخلخل مملو از حبابهای گاز، روی سطح شناور شدند و مواد آتشفشانی در نهایت به شکل شناورهایی به مساحت چند کیلومتر مربع بر روی آب جمع شدند، که برخی از آنها به بزرگی توپ بودند.
به طور کلی،مواد تولید شده از یک فوران اولیه با موادی که در طی نشت بعدی مواد آتشفشانی به بیرون پرتاب می شود ترکیب می شود، تا یک سطح خشکی بزرگ ایجاد کنند. با این حال، این خشکی معمولاً تحت کنترل اقیانوس است، زیرا امواج دائماً سعی در فرسایش آن دارند.
اگر منبع ماگما ذخایر انفجاری و جریانهای گدازهای کافی برای مقابله با فرسایش امواج ایجاد کند، احتمال زنده ماندن جزیره افزایش مییابد، اما این بدان معنا نیست که جزیره به طور خودکار در جای خود باقی میماند.
این جزایر شناور، که توسط جریانها و بادهای دریایی شکل میگیرند و در امتداد آن ها حرکت می کنند؛ میتوانند مسافتهای زیادی را طی کنند و همچنین این پتانسیل را دارند که موجب عمل پراکندگی موجودات زنده شوند. به همین دلیل است که برخی از جانداران که ساکن برخی نقاط دریا یا زمین هستند، گاهی در جایی دور دست نیز دیده می شوند.
حال باید دید که سر این جزیره چه می آید و آیا ساکنان غیرعادی خواهد داشت یا خیر. طبق تحقیقات دانشگاه MIT، دو عامل اصلی وجود دارد که طول عمر یک جزیره آتشفشانی را تعیین می کند. اول، سرعت حرکت صفحات تکتونیکی زیر آن، چرا که صفحههایی که به سرعت حرکت میکنند معمولا جزایری با عمر کوتاهتر ایجاد میکنند.و دوم اندازه توده هایی که آن را تشکیل داده اند.